This content is blocked due to privacy reasons, you need to allow the use of cookies.
This content is blocked due to privacy reasons, you need to allow the use of cookies.

Instytucja ubezwłasnowolnienia – co to jest i jakie skutki prawne niesie za sobą.

Ubezwłasnowolnienie to instytucja prawna mająca na celu ochronę osób, które z powodu zaburzeń psychicznych, niedorozwoju umysłowego lub innych poważnych schorzeń nie są w stanie kierować swoim postępowaniem lub potrzebują pomocy w prowadzeniu swoich spraw. W polskim systemie prawnym ubezwłasnowolnienie reguluje Kodeks cywilny, który przewiduje dwie formy: ubezwłasnowolnienie całkowite ubezwłasnowolnienie częściowe. Każda z nich niesie ze sobą odmienne skutki prawne dla osoby ubezwłasnowolnionej.

Ubezwłasnowolnienie całkowite

Ubezwłasnowolnienie całkowite oznacza, że osoba traci w pełni zdolność do czynności prawnych. Zgodnie z brzmieniem art. 13 Kodeksu cywilnego, można ubezwłasnowolnić całkowicie osobę, która ukończyła 13 lat, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych (np. pijaństwa, narkomanii) nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może samodzielnie zawierać umów ani dokonywać innych czynności prawnych. W jej imieniu działa ustanowiony przez sąd opiekun.

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Ubezwłasnowolnienie częściowe polega na ograniczeniu zdolności do czynności prawnych. Zgodnie z art. 16 Kodeksu cywilnego, można ubezwłasnowolnić częściowo osobę pełnoletnią, która z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, a także z powodu pijaństwa lub narkomanii, potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie dokonywać niektórych czynności prawnych, ale w przypadku ważniejszych decyzji, takich jak zaciąganie znaczących zobowiązań finansowych czy sprzedaż nieruchomości, wymagana jest zgoda kuratora ustanowionego przez sąd.

Skutki prawne ubezwłasnowolnienia różnią się w zależności od jego rodzaju. W przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego osoba traci pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że nie może samodzielnie zawierać umów ani podejmować decyzji o swoim majątku czy sprawach osobistych. Natomiast ubezwłasnowolnienie częściowe powoduje jedynie ograniczenie tej zdolności – osoba może podejmować proste, codzienne czynności prawne, ale w ważniejszych sprawach wymaga wsparcia kuratora.

Przesłanki do ubezwłasnowolnienia całkowitego

Ubezwłasnowolnienie całkowite jest środkiem ostatecznym, stosowanym w sytuacjach, gdy osoba nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem z powodu poważnych zaburzeń.

Przesłanki do jego orzeczenia obejmują:

  • Chorobę psychiczną – np. schizofrenię, chorobę afektywną dwubiegunową w ciężkiej postaci.
  • Niedorozwój umysłowy – znaczne upośledzenie intelektualne uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie.
  • Inne zaburzenia psychiczne – np. demencję starczą, zaawansowaną chorobę Alzheimera.
  • Uzależnienie – głębokie uzależnienie od alkoholu lub narkotyków, prowadzące do niemożności kierowania swoim postępowaniem.

Decyzja o ubezwłasnowolnieniu całkowitym jest podejmowana przez sąd na podstawie opinii biegłych psychiatrów lub psychologów. Ważne jest, aby orzeczenie to miało na celu ochronę interesów osoby zainteresowanej i zapewnienie jej odpowiedniej opieki.

Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego

Ubezwłasnowolnienie częściowe jest stosowane w przypadkach, gdy osoba potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw, ale jej stan nie jest na tyle poważny, aby orzec ubezwłasnowolnienie całkowite. Przesłanki obejmują:

  • Łagodne lub umiarkowane zaburzenia psychiczne – np. depresja, zaburzenia lękowe.
  • Uzależnienia – gdy osoba walczy z nałogiem, ale jest w stanie podejmować niektóre decyzje samodzielnie.
  • Inne okoliczności – sytuacje, w których osoba z powodu choroby lub innego stanu potrzebuje wsparcia w ważnych sprawach życiowych.

Sąd, orzekając ubezwłasnowolnienie częściowe, bierze pod uwagę stopień zaburzeń oraz potrzebę ochrony interesów danej osoby. Decyzja ta ma na celu umożliwienie jej samodzielnego funkcjonowania w miarę możliwości, przy jednoczesnym zapewnieniu wsparcia w ważnych decyzjach.

Jak wygląda postępowanie sądowe w sprawach o ubezwłasnowolnienie

Postępowanie o ubezwłasnowolnienie jest prowadzone przez Sąd Okręgowy. Inicjują je osoby uprawnione, takie jak najbliżsi krewni, współmałżonek czy prokurator. Proces składa się z kilku etapów:

  1. Złożenie wniosku – wniosek musi zawierać uzasadnienie oraz dokumentację medyczną potwierdzającą stan zdrowia psychicznego osoby, której dotyczy postępowanie.
  2. Wyznaczenie biegłych – sąd powołuje biegłych psychiatrów lub psychologów, którzy dokonują oceny stanu psychicznego osoby.
  3. Rozprawa sądowa – podczas rozprawy sąd analizuje zebrane dowody, wysłuchuje świadków i opinii biegłych.
  4. Orzeczenie – sąd wydaje postanowienie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym, częściowym lub oddala wniosek.
  5. Ustanowienie opiekuna lub kuratora – w przypadku orzeczenia ubezwłasnowolnienia, sąd wyznacza opiekuna (przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym) lub kuratora (przy częściowym), który będzie wspierał osobę ubezwłasnowolnioną.

Czas trwania postępowania może być różny i zależy od skomplikowania sprawy oraz dostępności dokumentacji i biegłych. Ważne jest, aby proces ten był prowadzony z poszanowaniem godności i praw osoby, której dotyczy.

Przykłady sytuacji prowadzących do ubezwłasnowolnienia

Sąd może orzec ubezwłasnowolnienie na podstawie różnorodnych przesłanek. Oto przykłady sytuacji, które mogą prowadzić do ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego:

  1. Zaawansowana choroba Alzheimera – osoba traci zdolność do rozpoznawania bliskich i nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować.
  2. Ciężka schizofrenia – choroba powoduje zaburzenia myślenia i percepcji rzeczywistości, uniemożliwiając racjonalne podejmowanie decyzji.
  3. Poważne uzależnienie od narkotyków – osoba nie kontroluje swojego zachowania i naraża się na niebezpieczeństwo, co wymaga interwencji prawnej.
  4. Demencja starcza – postępujące upośledzenie funkcji poznawczych utrudnia prowadzenie spraw osobistych.

W każdej z tych sytuacji celem ubezwłasnowolnienia jest ochrona osoby przed negatywnymi konsekwencjami podejmowanych decyzji oraz zapewnienie jej wsparcia w codziennym życiu.

Twoja wiadomość do mnie

Prześlij wiadomość, a ja skontaktuję się z Tobą w ciągu 24h.




    Używamy plików cookie, aby zapewnić najlepszą jakość korzystania z naszej witryny. Czytaj więcej w